Κυπριανός

I

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Επίσκοπος Καρχηδόνας (3ος αι. μ.Χ.). Βλ. λ. Κυπριανός. Όνομα ιεραρχών της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας (1.).

2. Μαρτύρησε μαζί με την Ιουλιανή. Η μνήμη τους τιμάται την 1η Νοεμβρίου.

3. Μοναχός από τα Άγραφα (; – 1769). Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος στο Άγιον Όρος και αργότερα έφυγε από εκεί για να κηρύξει το Ευαγγέλιο και τον θείο λόγο στη Θεσσαλονίκη και στην Κωνσταντινούπολη. Το 1679 τον συνέλαβαν οι Τούρκοι ενώ κήρυττε στην Κωνσταντινούπολη και μαρτύρησε με αποκεφαλισμό. Η μνήμη του τιμάται στις 5 Ιουλίου.

II

(; – Άγιον Όρος 1714). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1708-9, 1713-14). Καταγόταν από την Καισάρεια και διαδέχθηκε τον Νεόφυτο E’. Διετέλεσε δύο φορές πατριάρχης, από τα τέλη του 1708 έως τον Μάιο του 1709 και από τον Νοέμβριο του 1713 έως τον Φεβρουάριο του 1714. Ασκητικός και αυστηρών ηθών, προσπάθησε να επαναφέρει τη σεμνότητα που χαρακτήριζε παλαιότερα τον κλήρο. Η επιδίωξή του προκάλεσε την αντίδραση των κληρικών, οι οποίοι με πολιτικές επεμβάσεις τον έπαυσαν και τον εξόρισαν στη μονή Βατοπεδίου στο Άγιον Όρος. Μετά την παραίτηση του Κυρίλλου Δ’, τον κάλεσαν και πάλι στον πατριαρχικό θρόνο, αλλά η οικτρή οικονομική κατάσταση του πατριαρχείου τον ανάγκασε να παραιτηθεί έπειτα από μόλις τέσσερις μήνες και να καταφύγει και πάλι στη μονή Βατοπεδίου, όπου πέθανε ύστερα από μικρό χρονικό διάστημα. Ο Κ. δημοσίευσε διάφορα έγγραφα αναφορικά με ζητήματα ενοριακού δικαίου και μοναστηριακών σχέσεων. Διασώθηκε η εγκύκλιός του Περί του μη λαπραίς εσθήσι χρήσθαι τους ιερωμένους.

III

(Υπάτη ; – Κράβαρα 1826). Ιερομόναχος και αγωνιστής του 1821. Πήρε μέρος σε πολλές επιχειρήσεις στην ανατολική Ελλάδα. Το 1825 έγινε ταξίαρχος και μετέβη στην Πελοπόννησο, όπου διακρίθηκε στις επιχειρήσεις εναντίον των Αιγυπτίων.

IV

Όνομα ιεραρχών της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Κ. (Καρχηδόνα ; – 258). Επίσκοπος Καρχηδόνας (249-258). Το 246 προσηλυτίστηκε στον χριστιανισμό, βαφτίστηκε και τρία χρόνια αργότερα χειροτονήθηκε επίσκοπος Καρχηδόνας. Με τον διωγμό του Δεκίου εγκατέλειψε την Καρχηδόνα. Επιστρέφοντας το 251, συγκάλεσε σύνοδο που αποφάσισε την αποδοχή στους κόλπους της Εκκλησίας, ύστερα από μακρόχρονη μετάνοια, όσων είχαν απαρνηθεί τη χριστιανική πίστη κατά τη διάρκεια των διωγμών. Τρεις νέες σύνοδοι που συγκλήθηκαν το 255 και το 256 υιοθέτησαν την άποψη του Κ. για την ακυρότητα του βαπτίσματος των αιρετικών. Ο Κ. αγωνίστηκε για την ενότητα της Εκκλησίας κατά των αιρετικών και των σχισματικών και εναντιώθηκε στα πρωτεία του πάπα. Αποκεφαλίστηκε κατά τον διωγμό του Βαλεριανού, στη Νικομήδεια, μαζί με την Ιουστίνη. Η μνήμη του τιμάται από την Ανατ. Ορθόδοξη Εκκλησία στις 2 Οκτωβρίου. Από τα έργα του τα κυριότερα είναι Περί της ενότητας της Εκκλησίας και Περί πεπτωκότων. Σώζονται 81 επιστολές του (58 ιδιόχειρες, 6 συνοδικές και 15 γραμμένες από τον κλήρο της Καρχηδόνας προς αυτόν), που αποτελούν σημαντικότατη πηγή για την εκκλησιαστική ιστορία.

2. Κ. (Τίρνοβο Βουλγαρίας 1330; – 1406). Μητροπολίτης Κιέβου (1390-1406). Αρχικά πήγε στο Άγιον Όρος όπου αφοσιώθηκε σε μελέτες. Ο πατριάρχης Φιλόθεος εκτίμησε ιδιαίτερα την αρετή και την παιδεία του Κ. και τον κάλεσε στην Κωνσταντινούπολη, στην υπηρεσία των πατριαρχικών γραφείων. Όταν δημιουργήθηκε ζήτημα με τους Λιθουανούς, οι οποίοι απαιτούσαν από τον πατριάρχη να μην υπάγονται στη μητρόπολη Κιέβου, ο Φιλόθεος χειροτόνησε μητροπολίτη Κιέβου και Λιθουανίας τον Κ. και τον έστειλε στη Ρωσία. Ταυτόχρονα, ο πατριάρχης διέταξε, μετά τον θάνατο του μητροπολίτη Μόσχας Αλεξίου, να προσαρτηθεί και η μητρόπολη Μόσχας στο Κίεβο υπό τον Κ. Αλλά το 1378, όταν πέθανε ο Αλέξιος, ο πρίγκιπας Ντμίτρι Ιβάνοβιτς Ντονσκόι έστειλε στην Κωνσταντινούπολη κάποιον φίλο του Μιχαήλ για να χειροτονηθεί μητροπολίτης. Ο Μιχαήλ πέθανε στον δρόμο, οπότε ο πατριάρχης Νείλος χειροτόνησε κάποιον άλλο που ονομαζόταν Ποιμένας. Αυτός παρουσιάστηκε ως Μιχαήλ στον οικουμενικό πατριάρχη. Μόλις το έμαθε ο πρίγκιπας, κάλεσε στη Μόσχα τον K., τον οποίο αναγνώριζε ως μοναδικό μητροπολίτη όλης της Ρωσίας, αλλά αργότερα κάλεσε και τον Ποιμένα και έτσι άρχισε μια μακροχρόνια ρήξη μεταξύ Κ. και Ποιμένα. Μετά τα γεγονότα αυτά ο Ποιμένας εστάλη στην Κωνσταντινούπολη για να δικαστεί από τον πατριάρχη, ενώ ο Κ. από το Κίεβο μετέβη στη Μόσχα, όπου έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τον λαό (1390). Ο Κ. κυβέρνησε τη Ρωσική Εκκλησία άλλα 16 χρόνια, καταπολέμησε την αίρεση των Στριγολνίκων και μετέφρασε στα ρωσικά το Ψαλτήρι, τα Ευαγγέλια, τα έργα του Ψευδοδιονύσιου του Αρεοπαγίτη, την Κλίμακα του Ιωάννη, τη Λειτουργία, το Ευχολόγιο και τον Νομοκάνονα. Ο ίδιος έγραψε στα ρωσικά πολλά έργα λειτουργικού και αγιολογικού περιεχoμένου. Ο Κ. αγιοποιήθηκε από τους Ρώσους και η μνήμη του τιμάται στις 17 Σεπτεμβρίου.

3. Κ. (Κύπρος 1726 – ;). Πατριάρχης Αλεξανδρείας (1766-83). Επανίδρυσε την ελληνική σχολή του Καΐρου και διόρισε διευθυντή της τον Κερκυραίο λόγιο Γεράσιμο. Επειδή ήταν αναγκασμένος να απουσιάζει για αρκετό χρονικό διάστημα στην Κωνσταντινούπολη, είχε διορίσει ως επίτροπό του τον μητροπολίτη Λιβύης Μισαήλ.

4. Κ. (Στρόβολος Λευκωσίας 1756 – Λευκωσία 1821). Αρχιεπίσκοπος Κύπρου (1810-21). Μοναχός της μονής Μαχαιρά αρχικά, εφημέριος αργότερα του ηγεμονικού ναού του Ιασίου, όπου είχε την ευκαιρία να συμπληρώσει τη μόρφωσή του, οικονόμος κατόπιν της αρχιεπισκοπής Κύπρου, ο Κ. έδειξε εξαιρετικά ηγετικά προσόντα και φιλοπρόοδη διάθεση. Ως αρχιεπίσκοπος Κύπρου ίδρυσε την πρώτη ανώτερη ελληνική σχολή στην Κύπρο (1812), που εξελίχθηκε στο σημερινό Παγκύπριο Γυμνάσιο της Λευκωσίας. Σε ενέργειές του οφείλεται επίσης η ίδρυση παρεμφερούς σχολής στη Λεμεσό (1820). Ο Κ. φαίνεται ότι είχε επαφές με μέλη της Φιλικής Εταιρείας, δεν έκρινε όμως πρακτικά δυνατή τη συμμετοχή της Κύπρου στην επαναστατική κίνηση. Ωστόσο, μετά την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης συνελήφθη από τον Τούρκο διοικητή του νησιού και εκτελέστηκε μαζί με πολλούς άλλους Κύπριους κληρικούς και δημογέροντες. Στην Κύπρο τιμάται ως τοπικός εθνικός ήρωας, ενώ ο Κύπριος ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης του έχει αφιερώσει ένα πολύστιχο επικό ποίημα.

Ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός.

V

Όνομα δύο βυζαντινών υμνογράφων.

1. Κ. (τέλη 7ου – αρχές 8ου αι.). Θεωρείται ο εισηγητής του υμνολογικού είδους που ονομάζεται σύντομον.

2. Κ. (9oς αι.). Μόνασε στη μονή Στουδίου και ήταν στενός φίλος του πατριάρχη Ιγνάτιου, αντίπαλου του Φώτιου. Έγραψε πολλά τροπάρια (ιδιόμελα, θεοτόκια κλπ.) σε μάρτυρες της πίστης (Στέφανο, Τρύφωνα κ.ά.), στην ύψωση του Σταυρού, στα προεόρτια της γέννησης του Ιησού κ.ά.